431 Νεφέλη: Γιά που το βάλαμε αυτή τη φορά, Αδριανέ;
Αδριανός: Είναι κάτι πολύ περίεργα άστρα που θέλω να δω από κοντά και να μάθω περισσότερα γι αυτά. Ουσιαστικά, είναι νεκρά άστρα. Λέγονται ‘πάλσαρ’. Είναι ταχύτατα περιστρεφόμενοι αστέρες νετρονίων. Συνήθως, εκπέμπουν δύο αντιδιαμετρικά αντίθετες δέσμες φωτός. Δείτε καλύτερα στο παρακάτω σχεδιάγραμμα:
Radiation beam = δέσμη ακτινοβολίας.
98 Ιάνθη: Σιγά-σιγά Αδριανέ. Μιλάς πολύ γρήγορα και δεν καταλαβαίνουμε τίποτα.
431 Νεφέλη: Αρχικά: υπάρχουν ζωντανά και νεκρά άστρα;
Αδριανός: Θα έλεγα ότι ζωντανά αστέρια είναι αυτά που παράγουν ζέστη, όπως ο Ήλιος.
98 Ιάνθη: Αστέρια σαν τον Ήλιο πεθαίνουν; Δεν το ήξερα αυτό!
431 Νεφέλη: Σκέψου λίγο λογικά 98 Ιάνθη. Αφού τα άστρα γιά να λάμπουν καίνε το υδρογόνο τους. Δεν νομίζεις ότι θα τελειώσει το υδρογόνο τους κάποια στιγμή;
98 Ιάνθη: Εντάξει, εντάξει, καταλαβαίνω. Και αφού τελειώσει το υδρογόνο τι γίνεται; Δεν ξαναλάμπουν;
Αδριανός: Λάμπουν αλλιώς. Η επόμενη φωτογραφία δείχνει τη ζωή των αστεριών με διαφορετικές μάζες. Είναι στα αγγλικά. Συγνώμη, αλλά εσείς ξέρετε καλά αγγλικά, έτσι δεν είναι;
431 Νεφέλη: Απ’ ότι βλέπω από την παραπάνω εικόνα, μεγάλα αστέρια με μάζα μεγαλύτερη από 8 φορές τη μάζα του Ήλιου (για παράδειγμα, το μεγάλο μπλε αστέρι στην πάνω-πάνω σειρά) γίνονται κόκκινοι υπεργίγαντες (red supergiant).
98 Ιάνθη: Μετά γίνεται μία έκρηξη υπερκαινοφανούς (Type II supernova).
Αδριανός: Τώρα είναι που λάμπει ξανά το αστέρι πάρα, πάρα πολύ. Σε έναν μακρυνό γαλαξία, έγινε μία έκρηξη υπερκαινoφανούς. Το αστέρι έλαμψε τόσο πολύ που έγινε φωτεινότερο από όλο τον γαλαξία που το περιέχει.
431 Νεφέλη: Μετά την έκρηξη, το υπόλειμμα της έκρηξης μπορεί να είναι μία μελανή οπή (black hole) ή ένας αστέρας νετρονίων (neutron star).
Αδριανός: Κορίτσια είστε τρομερές. Πως τα ξέρετε όλα αυτά; 98 Ιάνθη: Και ακόμα περισσότερα!
431 Νεφέλη: Οι αστέρες νετρονίων γίνονται πάλσαρ. Ξανακοιτάζω τώρα το σχέδιο με τον αστέρα νετρονίων και τις δύο δέσμες φωτός. Νιώθω τώρα ότι μπορώ να φανταστώ τα πάλσαρ αρκετά εύκολα.
98 Ιάνθη: Πράγματι, αν αυτές οι δύο αντιδιαμετρικά αντίθετες δέσμες φωτός περιστρέφονται, ένας παρατηρητής σε κάποια απόσταση από τον αστέρα νετρονίων τις αντιλαμβάνεται σαν διαδοχικούς παλμούς.
Αδριανός: Το παρακάτω βίντεο δείχνει ακριβώς αυτό που λέτε κορίτσια:
431 Νεφέλη: Πιστεύω ότι έχω ξαναδεί παρόμοιο φως σε έναν φάρο στον Γερογόμπο στην Κεφαλονιά ένα καλοκαίρι.
Αδριανός: Τα πάλσαρ είναι κάτι σαν τους φάρους που έχουμε εδώ στη Γη γιά να μην πέφτουν τα καράβια στα βράχια. Τους βάζουν συνήθως σε απόκρυμνες και βραχώδεις ακτές. Το επόμενο βίντεο δείχνει ένα τέτοιο φάρο:
98 Ιάνθη: Κοίτα και εσύ Αδριανέ, να δεις τι ανακάλυψε η φοιτήτρια τότε Τζόσελυν Μπελ-Μπερνέλ! Αυτή είναι ακτινοβολία από πάλσαρ, όχι από φάρο στη Γη, εντάξει;
431 Νεφέλη: Τα πάλσαρ ανακαλύφθηκαν το 1967 από μία γυναίκα σαν και εμάς.
98 Ιάνθη: Την Τζόσελυν Μπελ-Μπερνέλ.
Αδριανός: Ήταν φοιτήτρια τότε και ο καθηγητής της ο Antony Hewish πήρε το βραβείο Νόμπελ για την ανακάλυψη και όχι αυτή. Είναι όμως πολύ γνωστή κορίτσια, μην ανησυχείτε. Αυτή έκανε τις πρώτες παρατηρήσεις που φαίνονται στην επόμενη εικόνα.
Αδριανός: Κανένας δεν μπορούσε να εξηγήσει τότε από που έρχονται αυτοί οι παλμοί που παρατηρήθηκαν. Η Τζόσελυν Μπελ-Μπερνέλ δεν μπορούσε να καταλάβει. Υπέθεσε τότε ότι έρχονται από τα Μικρά Πράσινα Ανθρωπάκια, όπως τα ονόμασε (LGM Little Green Men), χαριτολογώντας.
98 Ιάνθη: Αλλά αυτοί οι παλμοί δεν είναι από τα LGM, έτσι δεν είναι;
431 Νεφέλη: Μόλις μάθαμε ότι είναι η ακτινοβολία από πάλσαρ.
Αδριανός: Μάθαμε και ότι τα πάλσαρ είναι περιστρεφόμενοι αστέρες νετρονίων.
98 Ιάνθη: Έχω μία ερώτηση που με απασχολεί πολύ ώρα τώρα και δεν έχω τολμήσει να ρωτήσω.
Αδριανός: Ακούμε! Να ρωτάτε πάντα γιά ότι δεν ξέρετε. Να ψάχνετε για τις απαντήσεις και μόνες σας.
431 Νεφέλη: Είμαστε όλο αυτιά.
98 Ιάνθη: Ο αστέρας νετρονίων έχει μόνο νετρόνια; Πως γίνεται αυτό; Αφού η ύλη αποτελείται από άτομα.
431 Νεφέλη: Το άτομο έχει έναν πυρήνα με νετρόνια και πρωτόνια. Γύρω από τον πυρήνα βρίσκονται πολύ μακριά από τον πυρήνα τα ηλεκτρόνια.
σφαιρες).
98 Ιάνθη: Αφού υπάρχει αστέρας νετρονίων υπάρχει και αστέρας ηλεκτρονίων;
431 Νεφέλη: Αστέρας πρωτονίων;
Αδριανός: Λογικότατες οι ερωτήσεις σας, κορίτσια και χαίρομαι που ρωτήσατε. Απ’ότι ξέρω και εγώ μόνο αστέρες νετρονίων έχουν παρατηρηθεί. Η θεωρία που είναι γενικά αποδεκτή αυτή τη στιγμή δεν προβλέπει την ύπαρξη εξωτικών αστέρων ηλεκτρονίων και πρωτονίων.
Μόνο σε ειδικές συνθήκες, τα πρωτόνια ενός ατόμου αλληλεπιδρούν με τα ηλεκτρόνια του ίδιου ατόμου και φτιάχνεται ένα νετρόνιο και ένα νετρίνο.
431 Νεφέλη: Έτσι λοιπόν γίνεται και ένα άστρο έχει μόνο νετρόνια.
98 Ιάνθη: Και η απόσταση μεταξύ του πυρήνα και των ηλεκτρονίων στα άτομα γίνεται πολύ μικρή.
Αδριανός: Σωστότατα μιλάτε. Γι’αυτό οι αστέρες νετρονίων είναι τόσο μικροί. Μπορεί να έχουν διάμετρο 10 χιλιομέτρων μόνο.
431 Νεφέλη: Και απ’ότι καταλαβαίνω το υλικό που φτιάχνει τον αστέρα νετρονίων πρέπει να είναι πολύ πυκνό.
98 Ιάνθη: Πράγματι, ένα κουταλάκι από αυτό το υλικό ζυγίζει όσο μία ατμομηχανή!
98 Ιάνθη: Τι περίεργα αντικείμενα που είναι αυτοί οι αστέρες νετρονίων!!!
431 Νεφέλη: Και να φανταστείς Ιάνθη ότι γίνονται πάλσαρ και εκπέμπουν και παλμούς που φαίνονται σαν να έρχονται από τα LGM.
Αδριανός: Η παρακάτω εικόνα παρουσιάζει πέντε διαφορετικούς παλμούς. Δείχνει δηλαδή πως εξελίσσεται χρονικά από αρίστερά προς τα δεξιά η ένταση του φωτός ενός παλμού.
98 Ιάνθη: Οοοο, και οι πέντε παλμοί είναι διαφορετικοί!
431 Νεφέλη: Ο πρώτος είναι τετράγωνος! Είναι και οι πέντε από πάλσαρ;
Αδριανός: Όχι απ’ ότι ξέρω δεν είναι από πάλσαρ. Αλλά, κορίτσια προσπαθήστε να καταλάβετε τώρα. Αν ζωγραφίσετε κάθε έναν από τους πέντε παλμούς σε πέντε τραπουλόχαρτα και συνεχίσετε να ζωγραφίζετε παλμούς σε κάθε τραπουλόχαρτο. Μετά, βάζετε όλα τα τραπουλόχαρτα μαζί και φτιάχνετε την τράπουλα.
Έτσι κάπως φτιάχνεται το το περίφημο σχήμα στο μπλουζάκι του συγκροτήματος Joy Division.
Κάθε οριζόντια γραμμή είναι ένας παλμός από το πάλσαρ 1919+21 που ανακαλύφθηκε το 1967 από την φοιτήτρια Τζόσελυν Μπελ-Μπερνέλ.
Είμαι πάρα πολύ χαρούμενος. Έχω και εγώ αυτό το μπλουζάκι τώρα!
431 Νεφέλη: Όχι μόνο το έχεις, αλλά ξέρεις και τι δείχνει!
98 Ιάνθη: Πιστεύω τώρα ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να δούμε το επόμενο βίντεο που έχει και ελληνικούς υπότιτλους.
431 Νεφέλη: Θα είναι καλό στην επιστροφή να προσέχουμε να μην πέσουμε πάνω σε κανένα αστέρα νετρονίων.
98 Ιάνθη: Αυτό είναι εύκολο γιατί είναι συνήθως πάλσαρ. Σαν τους φάρους στη θάλασσα, δείχνουν το δρόμο στα καράβια για να μην πέσουν πάνω στα βράχια.
431 Νεφέλη: Έτσι τα πάλσαρ θα μας δείχνουν τι να αποφύγουμε.
Αδριανός: Πάμε στα σπίτια μας και να ονειρευτούμε τι άλλο θέλουμε να μάθουμε.