Ένα τέλειο Δαχτυλίδι του Αϊνστάιν στον γαλαξία NGC 6505
Κάποιοι γαλαξίες μοιάζουν να φορούν το μυστήριό τους σαν κόσμημα — και ο NGC 6505 μόλις αποκάλυψε το πιο κοσμικό του αξεσουάρ.
Με την πρώτη ματιά, ο NGC 6505 μοιάζει με έναν συνηθισμένο ελλειπτικό γαλαξία στον αστερισμό του Δράκοντα, παρατηρημένο ήδη από τον 19ο αιώνα. Όμως μια πρόσφατη εικόνα που κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Euclid αλλάζει τα δεδομένα. Στο κέντρο του, κρύβεται κάτι που δεν είχαμε ξαναδεί σε αυτόν τον γαλαξία: ένα τέλειο Δαχτυλίδι του Αϊνστάιν — και έχει τραβήξει την προσοχή πολλών.
Ζει λοιπόν ένας άλλος γαλαξίας μέσα στον NGC 6505; Όχι ακριβώς. Αλλά μοιάζει πολύ έτσι.
Ένα παιχνίδι του φωτός — ή μια πόρτα στο μακρινό παρελθόν;
Δεν πρόκειται για κοσμικές «ματριόσκες». Αυτό που βλέπουμε είναι το φαινόμενο του βαρυτικού φακού: όταν το φως από ένα μακρινό αντικείμενο λυγίζει από τη βαρύτητα ενός τεράστιου αντικειμένου που βρίσκεται μπροστά του — εδώ, του NGC 6505.
Το αποτέλεσμα; Ένας σχεδόν τέλειος φωτεινός δακτύλιος, σχηματισμένος από το φως ενός ακόμη πιο μακρινού γαλαξία, τέλεια ευθυγραμμισμένου με τον NGC 6505 και παραμορφωμένου σε αυτό το εντυπωσιακό σχήμα.
Δείτε την εικόνα εδώ:
Δαχτυλίδι του Αϊνστάιν στον NGC 6505 (σύνδεσμος εικόνας)
Και τι σχέση έχει το Euclid;
Το Euclid εκτοξεύτηκε το 2023 με μια μεγάλη αποστολή: να ξεκλειδώσει τα μυστήρια της σκοτεινής ύλης, της σκοτεινής ενέργειας και της διαστολής του σύμπαντος. Το πετυχαίνει χρησιμοποιώντας εξαιρετικά ευαίσθητα όργανα και μια «υπερδύναμη» που λέγεται… βαρυτικός φακός!
Το ίδιο φαινόμενο είχε επιβεβαιωθεί για πρώτη φορά το 1919, κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης Ηλίου, όταν ο Άρθουρ Έντινγκτον παρατήρησε ότι τα αστέρια φαινόταν να αλλάζουν θέση λόγω της βαρύτητας του Ήλιου. Ήταν από τις πρώτες μεγάλες νίκες της γενικής θεωρίας της σχετικότητας του Αϊνστάιν.
Χάρη στα “μάτια” του Euclid, παρατηρούμε τέτοιες παραμορφώσεις όλο και πιο συχνά — και κάθε μία μας βοηθά να χαρτογραφήσουμε το σκοτεινό, αόρατο υπόβαθρο του σύμπαντος.
Και τι βλέπουμε πραγματικά;
Αυτός ο φωτεινός δακτύλιος δεν ανήκει καθόλου στον NGC 6505. Είναι το τεντωμένο, μεγεθυσμένο φως ενός γαλαξία που βρίσκεται 4,42 δισεκατομμύρια έτη φωτός πίσω του — μια τέλεια ευθυγράμμιση που μας επιτρέπει να δούμε αυτόν τον μακρινό γαλαξία μέσα από έναν κοσμικό μεγεθυντικό φακό.
Με αυτό το δαχτυλίδι, οι επιστήμονες μπορούν να “αναδομήσουν” τον γαλαξία όπως θα φαινόταν χωρίς τη βαρυτική παραμόρφωση και να μελετήσουν την ιστορία σχηματισμού των άστρων του, αλλά και τη σκοτεινή ύλη που περιβάλλει τον NGC 6505.
Και τώρα τι;
Κάθε Δαχτυλίδι του Αϊνστάιν δεν είναι απλώς μια όμορφη εικόνα. Είναι ένα στοιχείο. Ένα κομμάτι του παζλ που θα μπορούσε να μας φέρει πιο κοντά στην κατανόηση του αόρατου — από τους αόρατους σκοτεινούς αλόγους μέχρι την ίδια την μοίρα του σύμπαντος.
Και η μεγάλη ερώτηση παραμένει:
Αν ένα μόνο δαχτυλίδι μπορεί να αποκαλύψει τόσα, τι άλλο θα ανακαλύψει το Euclid;