Πήρε κάποιος πέτρες από τον Ερμή και τις άφησε στην Κύπρο;
Στην αναζήτηση για το πώς δημιουργήθηκε το ηλιακό μας σύστημα, διάφορες αποστολές με διάφορα τηλεσκόπια παίρνουν φωτογραφίες από την επιφάνεια των πλανητών, αν δεν μπορούν να προσγειωθούν σε αυτούς. Αυτές οι φωτογραφίες, σε διάφορα φίλτρα ή σε ανάλυση σφαλμάτων μπορούν να μας αποκαλύψουν τι σύσταση αυτών των πλανητών και ίσως πώς δημιουργήθηκαν καθώς και πώς δημιουργήθηκε ο δικός μας πλανήτης.
Επιστήμονες λοιπόν, βρήκαν ότι η γεωχημική σύσταση του πλανήτη Ερμή, που είναι πολύ κοντά σε αυτήν από βραχώδεις περιοχές του όρους Τροόδους στην Κύπρο!
Τι συνέβη όμως; Γοητεύτηκαν οι Ερμηανοί εξωγήινοι από το νησί της Αφροδίτης και ήρθαν να μας αφήσουν…πέτρες;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Ερμής είναι ένας πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος που…παρουσιάζει πολλά εξτρίμ! Είναι ο πιο κοντινός πλανήτης στον Ήλιο κάνοντας τη μελέτη του δύσκολη για πολλούς λόγους. Αρχικά είναι πολύ μικρός, σε όγκο λίγο μεγαλύτερος από τη σελήνη. Επίσης, τόσο κοντά στον Ήλιο όποια αποστολή τον πλησιάζει εύκολα κινδυνεύει από ίδιο τον Ήλιο λόγω βαρύτητας (Ήλιος: “δικός μου είναι ο πύραυλος, δε θα τον πάρεις Ερμή!”) και ακόμα και αν φτάσει εκεί κοντά ίσως η αποστολή δεν αντέξει τις υψηλές θερμοκρασίες του αστεριού μας ((Ήλιος: “και άμα φτάσει θα στον κάψω!”). Κι όμως με τη βοήθεια των γειτονικών πλανητών (“όλοι μαζί μπορούμε!”) και ελιγμούς γύρω τους ώστε το σκάφος να μπορέσει να επιβραδύνει πριν χαθεί στο βαρυτικό πεδίο του ήλιου, της ESA προσπαθεί να το μελετήσει καλύτερα στην τελευταία της αποστολή.
Υπάρχουν όμως προηγούμενες μελέτες που μας δίνουν κάποια στοιχεία για το πώς είανι αυτός ο πλανήτης. Οι αποστολές Μάρινερ 10 και Μέσσεντζερ κατάφεραν να πάνε αρκετά κοντά ώστε να χαρτογραφήσουν την επιφάνεια του. Και τι είδαν εκεί;! Ηφαιστιακούς κρατήρες, τον πυρήνα του, το μαγνητικό του πεδίο και άλλα!
Οι πλανήτες που βρίσκονται κοντά στον Ήλιο είναι κυρίως βραχώδεις πλανήτες με κυρίως ένα μικροσκοπικό πυρήνα, ένα μανδύα από μάγμα και ένα σκληρό φλοίο( βλ. Ηφαίστεια στη Γη). Αυτό συμβαίνει για τη Γη, τον Άρη και την Αφροδίτη αλλά ο Ερμής ήρθε να το αλλάξει αυτό. Ο φλοιός του Ερμή φαίνεται να είναι εκπληκτικά λεπτός, ενώ ο πυρήνας του είναι απροσδόκητα τεράστιος σε σύγκριση με τον μανδύα. Ακόμα η σύσταση του έχει υπερβολικά πολύ θόριο, ένα στοιχείο που βρίσκεται σε πέτρες, βράχους, στο χώμα, στο νερό, στα φυτά και στα ζώα. Είναι ραδιενεργό και με τη θερμοκρασία εξατμίζεται. Η περιεκτικότητά του σε αυτό το στοιχείο είναι κοντά σε αυτή του Άρη.
Τι μας λέει αυτό; Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Η κύρια υπόθεση είναι ότι ο πλανήτης Ερμής δεν ήταν πάντα τόσο μικρός. Η έρευνα για κάτι τέτοιο θα ήταν εύκολη αν μπορούσαμε να τον σκάψουμε και να πάρουμε δείγματα, αλλά αφού δεν έχει καταφέρει κάτι να προσγειωθεί ακόμα εκεί…οι επιστήμονες ψάχνουν αλλού, σε ανάλογα πετρώματα που έχουν παρόμοια σύσταση.
Πρώτα ανάλογα ήταν κάποιοι μετεωρίτες που έχουν παρόμοια σύσταση. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Είτε αυτοί οι μετεωρίτες ήταν μέρος του πλανήτη Ερμή και καθώς έγιναν διάφορες συγκρούσεις στη γέννηση του πλανητικού μας συστήματος ήταν απόρροια μίας τέτοιας σύγκρουσης, είτε γεννήθηκαν στην ίδια περιοχή με τον Ερμή πολύ καιρό πριν, μετά το ηλιακό σύστημα δημιουργόταν και εξελισσόταν, οι μετεωρίτες έπεσαν στη Γη. Η δεύτερη θεωρία γενικά επικρατεί για τέτοιους μετεωρίτες, οπότε οι επιστήμονες και ο Μαρί, πλανητικός γεωλόγος στην Ιταλία, αποφάσισε να το ερευνήσει περισσότερο σε ανάλογα γεωχημικά ανάλογα του δικού μας πλανήτη. Και η αναζήτηση του τον έστειλε στα βουνά της Κύπρου. Η Αφροδίτη, εε η Κύπρος γεννήθηκε στα βάθη της θάλασσας 90 εκατομμύρια χρόνια πριν και αναδύθηκε στη στεριά, και το ανάγλυφο των βουνών της θυμίζει βάθη ωκεανών. Σε αυτά τα βουνά, ο Μαρί μετά από εξαντλητική αναζήτηση βρήκε αυτό που έψαχνε, κομμάτια λάβας που ονομάζονται βονινίτες. Αυτά είναι μέρος του μανδύα στο βάθος του και στην Κύπρο, με τη μετακίνηση των τεκτονικών πλακών μετακινήθηκαν στην επιφάνεια. Τα ανάλυσε με την ομάδα του και βρήκε ότι η σύσταση τους ταιριάζει γάντι με τη χημική ανάλυση του Ερμή! Αυτό δε σημαίνει ότι ο Ερμής μας άφησε τη σύστασή του όμως… Αυτό είναι ένδειξη ότι τέτοια πετρώματα με αυτή τη χημική σύσταση γεννιούνται σε ένα παχύ μανδύα (όπως αυτόν της Γης) και αυτό είναι ένδειξη ότι ο Ερμής κάποτε είχε ένα χοντρό μανδύα σαν αυτό της Γης και κάποιο βίαιο γεγονός τον πήρε μακριά!
Τέτοιες μελέτες είναι απλά ένα μικρό κομμάτι στη δημιουργία των πλανητών και τις θέσεις και τις τροχιές που αποκτούν γύρω από ένα αστέρι. Η αποστολή BepiColombo στοχεύει στο να ερευνήσει καλύτερα τον πλανήτη Ερμή, με την τελική προσέγγισή του το 2025 όπου θα χωριστεί σε δύο σκάφη, ένα που θα μετρήσει το μαγνητικό του πεδίο και ένα την επιφάνεια και την εσωτερική του σύσταση. Αντίστοιχα ανάλογα για τους υπόλοιπους πλανήτες βρίσκουμε σε άλλα μέρη της Γης, και η σύσταση και προέλευσή τους μας δίνουν στοιχεία για το μανδύα και το φλοιό τόσο της Γης όσο και των πλανητών, στην προσπάθεια να καταλάβουμε καλύτερα τη δημιουργία και την ύπαρξη μας γύρω από τον ήλιο.
Η ομάδα ΝΑΙ έπιασε κουβεντούλα με τον Ερμή! Διαβάστε αυτό το άρθρο για να μάθετε για τον καινούριο δορυφορο της ESA με το όνομα Bepi Colombo που εκτοξεύθηκε από τη Γαλλική Γουιάνα τον Οκτώβριο του 2018 και θα μας δώσει πολλές απαντήσεις! Περιμενουμε να φτάσει στον Ερμή σε λιγάκι, το 2025!
Το άρθρο είναι βασισμένο στο [1] άρθρο του BBC https://www.bbc.com/future/article/20240410-mercury-the-solar-systems-smallest-planet-may-once-have-been-as-large-as-earth
και [2] στην επιστημονική δημοσίευση Mari N., Eggers G.~L., Filiberto J., Carli C., Pratesi G., Alvaro M., D’Incecco P., et al., 2023, P\&SS, 236, 105764. doi:10.1016/j.pss.2023.105764 https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2023P%26SS..23605764M/abstract